2005/01/15

"Кvнзийн сургаал" бол алдаатай нэршил


Японд самурайн ёс (бушидо) хөгжихөд Күнзийн сургаал маш хүчтэй нөлөөлсөн байдаг. Ялангуяа Эдо эринд Күнзийн 『論語』 (The Analects) номыг уншаагүй боловсролтой хүн гэж байсангүй, ерөөсөө самурай нарын эрдэм номын "А үсэг" нь энэ ном байсан гэж хэлж болно. Гэтэл нөгөө талаас Күнзээс эх авч Хятад, Солонгост улс төр, нийгмийн тогтолцоо болтлоо хөгжсөн "Күнзийн сургаал" Японд тэгтлээ нөлөөлж чадаагүй байгаа юм. "Күнзийн сургаал Японд хүчтэй нэвтэрсэн боловч, Күнзийн сургаал Японд нэвтрээгүй" хэмээх логик зөрчилтэй ийм дүгнэлт яагаад гарч ирэх болов оо? Ийнхүү будилахын учир нь нэршил дээр алдаа байгаатай холбоотой.

Хятад, Солонгос орнуудад өргөн дэлгэр түгсэн 儒教 суртлыг хятад дуудлагаар нь уншвал "Рүжиэ" болно. Харин үүнийг баруунд Confucianism гэж, Монголд "Күнзийн сургаал" гэж нэрлэж байгаа нь дээр хэлсэн зөрчлийг бий болгож байна. Учир нь бодит хүн болох Күнзийн (孔子、МЭӨ 552 - 479) үзэл санаа нь жишээ нь "The Analects" номонд туссан байгаачлан цэвэр номлол төдий байсан юм. Түүнийг шавь нар нь цааш хөгжүүлэн боловсруулж "Рүжиэ суртал" -ыг бий болгожээ. Сургаал номлол байх, түүнийг хэлбэржүүлэх хоёрт ихээхэн ялгаа бий. Японд Күнзийн сургаал нь өөрийн гэсэн өвөрмөц онцлогтойгоор хэлбэржсэн бөгөөд, Хятад, Солонгост хэлбэржсэн Рүжиэ буюу Күнзизм Японд хүчтэй нэвтэрч ороогүй гэж үзэж болно.

Монголчууд бид Күнзийн сургаал, Күнзизм (Рүжиэ) хоёрыг ялгаагүй "Күнзийн сургаал" гэж нэрлэж байгаа нь ази хүн л бол хятад гэж ойлгодог зарим боловсролгүй барууныхантай төстэй хэрэг. Күнзизм (рүжиэ шашин) ба Күнз гэдэг бодит хүний сургаал хоёр ялгаатай гэдгийг жишээн дээр тайлбарлая л даа. Адам Смитийн "Үндэстнүүдийн баялаг" ном бол орчин үеийн зах зээлийн эдийн засгийн онолын нэг чухал тулгуур бүтээл. Энэ бүтээлээр нь Адам Смитийг эдийн засгийн ухааны эцэг гэж алдаршуулдаг. Тэглээ гээд зах зээлийн эдийн засгийг "Адам Смитийн эдийн засаг" гэж нэрлэдэггүй шүү дээ. Түүнтэй адил Күнзизмыг шууд Күнзийн сургаал гэх нь тун өрөөсгөл хэрэг.
Яг Күнзийн өөрийнх нь айлдсан сургаалийг "Күнзийн сургаал" гэж, харин түүний шавь нарын боловсруулж, төр-нийгмийн харилцааны систем болгосон үзэл суртлыг хятад дуудлагаар нь "Рүжиэ суртал" гэх юмуу, үгүй ядаж Күнзизм, эсвэл Күнз шашин гэх нь зүйтэй мэт.
Японд Рүжиэ суртал, шашин нь биш, цэвэр эрдэм оюунлаг Күнзийн сургаал нэвтэрсэн нь өнөөгийн Япон орны хөгжилд онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн мэт надад санагддаг.
-----------------------------------------------------------------------------------
*** Надтай холбоо барья гэвэл доорх хаягаар хандаарай:

1 comment:

Эрин М.Тулгат said...

хаанаас авснаа бичиж, линк тавибал болно.