Баабарыг нэг залуу "хаанаас хуулж орчуулсныг нь бүгдий нь дэлгээд хаявал таарна, өөрийн санаа гэж ер нь байна уу" гэж дайрч байна. Баабарын талаар ингэж ярьж бичигчид олон байдаг тул гайхаад байх юм байхгүй. Харин миний гайхлыг төрүүлдэг зүйл бол олон хүний дотор гүн бат суусан энэ сонирхолтой сэтгэлгээ юм.
Нэрнийхээ урд Чингисийн академич, их профессор, мэргэн доктор энэ тэр гэсэн урт чимэгтэй эрдэмтний нэг номноос барьж аваад уншлаа. Иш татсан нь хэдхэн орос ном, ерөнхийдөө цээжний бангаар аваад хаяжээ. Огт сонсогдоогүй онол, ухагдахууныг нойлоос нь эхлээд өөрөө зохиочихсон, эсвэл дэлхийн хаана ч нэвтрэлцэхгүй зөвхөн монголчууд дотроо тийм гээд бодчихон зүйлийг онолдоод тонгочоод унах. Аливаа бүтээл гэдэг "түрүү бүтээл" буюу бичиж буй тухайн хүнээс өмнөх эрдэмтэн мэргэдийн судалгаа, ном бүтээлээс иш татаж, хэтрүүлээд хэлэхэд 99% бусдын бүтээж ирсэн дээр тулгуурлаж, түүн дээр өөрийн гэсэн 1%-ийг нэмэх замаар явагддаг. Адам Смит ч юмуу, Амартья Сэн гэсэн шинжлэх ухаанд парадайм шилжилт (paradigm shift) авчирсан суут сэтгэгчдийн тухайд бол өөр хэрэг. Гэтэл манай нөхдүүд ер ном уншихгүй, баахан бясалгаж бясалгаж байгаад хаа хамаагүй авч өгнө шүү дээ. Худалч хүнд 1% ном уншвал их юм, 99% зохиож орхино. Жаахан юм уншаад, арай баримттай бичье гэсэн Баабар нарыг "хуулагч" гээд л буулгаж өгнө. Ном уншдаггүй хүмүүсийн ярьж бичиж байгаа юманд шинэлэг зүйл байдаггүй. Захын Баагий, Долоон буудлын Долгор эмгэний хэлж ярьж байхаар зүйлийг дахин дахин сонсоно гэдэг цаг заванд дэндүү хайран.
Уул нь Баабарын тухай ярих гэсэн юм биш. Монголчуудын дунд элбэг байдаг өвөрмөц сэтгэлгээг тайлбарлахад энэ хүнийг тойрсон жишээ илүү ойр байгаа юм. Аргагүй сайн ч, муу ч манай оюуны амьдралыг авч яваа нөлөө бүхий opinion leader болохоор тэр байх. Миний хувьд түүний баримталдаг нео-классик маягийн үзэл санаанд бол эсрэг байдаг. Энэ бол үнэлэмж (value), үзэл бодлын ялгаа. Харин сэтгэгчийнх нь хувьд бол хүлээн зөвшөөрдөг. Гэтэл манай олон залуус түүний үзэл бодол, байр сууринд шүүмжлэл, үнэлэлт өгөхөөс илүү өндөр нам, гарал үүсэл гээд хадуураад явчих юм. Шүүмжлэл биш, зүгээр л доромжлол.
Хөөрхий Баабарын чих хангинаж байгаа болов уу, хангинасаар байгаад дөжирсөн ч байж мэдэх. Юутай ч дахиад л Баабараар жишээ авья. Түүний тухай нэг хүний амнаас "ТВ-ээр ярьж байхдаа хүнсний зах дээр махны үнэ ямар байгааг мэдэхгүй байсан. Тийм байж, эдийн засаг энэ тэр гэж солиороод" гэж бут авч байна өө. Эдийн засагч гэхээр зах дээр байгаа мах шөл, арьс шир, гууль төмөрний үнийг цээжлээд явж байх ёстой гэсэн үг үү энэ чинь. Компьютер биш хүн шүү дээ. Тэгж цээжлэх, мэдээлэл хадгалахыг нь компьютер хийдэг юм байгаа биз. Хэрэгтэй үед товчлуур дараад, эсвэл нэг биржийн мэдээг лавлаж хараад л мэдээд авчихна шүү дээ. Логикоор сэтгэнэ, үнэлэлт өгнө, зөв бурууг тогтооно гэдэг бол амар ажил биш, үүнийг чадаж байвал өөр дэл сул юм хэрэггүй.
Дээрхтэй адил жишээгээр, америкт байдаг монголчуудын дунд алдартай Ш.Баатарыг нэг хүн "англиар муу л ярьдаг юм билээ, юугаараа тэгж мандаад байдаг байна аа" гэхийг нь сонссон. Магадгүй хэлэндээ тэр залуугаас муу байсан байж болно. Хэлэндээ жаахан л муу бол ухаантны эгнээнээс хасагдана гэсэн үг үү? Тэр шүүмжилж буй залуу Баатараас хэлэндээ тав дахин сайн байг ээ. Гэхдээ Баатар шиг олон ажил амжуулж, монголчууддаа нөлөөлж, ихийг бүтээж чадах билүү? Үгүй л болов уу. Хэлэндээ сайн гээд сайндаа л нэг орчуулагч болно биз.
Угаасаа гадаад хэлний чадвар гэдэг тухайн хүний мэргэжил сонирхлоос шалтгаалаад балансгүй тогтдог эд. Эдийн засгаар сурдаг монгол оюутан мэргэжлийнхээ талаар япон хүнээс илүү японоор ярьж, ойлгож байхад, "хурууны үү", "хүүхдийн өлгий" гэх мэт үгийг мэдэхгүй байж болно. Ажил хэргийн яриа, эсвэл нийгэм эдийн засгийн сэдвээр унших бичих тал дээр нэг их зүдрээд байхгүй ч, ердийн япон залуусын уншиж байгааг манга уншихдаа итгэлгүй хүн байж болно. Хүн юунд цаг заваа ихээр зориулсан түүнийхээ талаар л илүү хэлний баялагтай болох нь яах ч аргагүй зүйл. Тэр нийгэмд төрж өсч, бусадтай адил цэцэрлэг яслиас эхлээд явсан бол өөр хэрэг.
Уул нь Баабарын тухай ярих гэсэн юм биш. Монголчуудын дунд элбэг байдаг өвөрмөц сэтгэлгээг тайлбарлахад энэ хүнийг тойрсон жишээ илүү ойр байгаа юм. Аргагүй сайн ч, муу ч манай оюуны амьдралыг авч яваа нөлөө бүхий opinion leader болохоор тэр байх. Миний хувьд түүний баримталдаг нео-классик маягийн үзэл санаанд бол эсрэг байдаг. Энэ бол үнэлэмж (value), үзэл бодлын ялгаа. Харин сэтгэгчийнх нь хувьд бол хүлээн зөвшөөрдөг. Гэтэл манай олон залуус түүний үзэл бодол, байр сууринд шүүмжлэл, үнэлэлт өгөхөөс илүү өндөр нам, гарал үүсэл гээд хадуураад явчих юм. Шүүмжлэл биш, зүгээр л доромжлол.
Хөөрхий Баабарын чих хангинаж байгаа болов уу, хангинасаар байгаад дөжирсөн ч байж мэдэх. Юутай ч дахиад л Баабараар жишээ авья. Түүний тухай нэг хүний амнаас "ТВ-ээр ярьж байхдаа хүнсний зах дээр махны үнэ ямар байгааг мэдэхгүй байсан. Тийм байж, эдийн засаг энэ тэр гэж солиороод" гэж бут авч байна өө. Эдийн засагч гэхээр зах дээр байгаа мах шөл, арьс шир, гууль төмөрний үнийг цээжлээд явж байх ёстой гэсэн үг үү энэ чинь. Компьютер биш хүн шүү дээ. Тэгж цээжлэх, мэдээлэл хадгалахыг нь компьютер хийдэг юм байгаа биз. Хэрэгтэй үед товчлуур дараад, эсвэл нэг биржийн мэдээг лавлаж хараад л мэдээд авчихна шүү дээ. Логикоор сэтгэнэ, үнэлэлт өгнө, зөв бурууг тогтооно гэдэг бол амар ажил биш, үүнийг чадаж байвал өөр дэл сул юм хэрэггүй.
Дээрхтэй адил жишээгээр, америкт байдаг монголчуудын дунд алдартай Ш.Баатарыг нэг хүн "англиар муу л ярьдаг юм билээ, юугаараа тэгж мандаад байдаг байна аа" гэхийг нь сонссон. Магадгүй хэлэндээ тэр залуугаас муу байсан байж болно. Хэлэндээ жаахан л муу бол ухаантны эгнээнээс хасагдана гэсэн үг үү? Тэр шүүмжилж буй залуу Баатараас хэлэндээ тав дахин сайн байг ээ. Гэхдээ Баатар шиг олон ажил амжуулж, монголчууддаа нөлөөлж, ихийг бүтээж чадах билүү? Үгүй л болов уу. Хэлэндээ сайн гээд сайндаа л нэг орчуулагч болно биз.
Угаасаа гадаад хэлний чадвар гэдэг тухайн хүний мэргэжил сонирхлоос шалтгаалаад балансгүй тогтдог эд. Эдийн засгаар сурдаг монгол оюутан мэргэжлийнхээ талаар япон хүнээс илүү японоор ярьж, ойлгож байхад, "хурууны үү", "хүүхдийн өлгий" гэх мэт үгийг мэдэхгүй байж болно. Ажил хэргийн яриа, эсвэл нийгэм эдийн засгийн сэдвээр унших бичих тал дээр нэг их зүдрээд байхгүй ч, ердийн япон залуусын уншиж байгааг манга уншихдаа итгэлгүй хүн байж болно. Хүн юунд цаг заваа ихээр зориулсан түүнийхээ талаар л илүү хэлний баялагтай болох нь яах ч аргагүй зүйл. Тэр нийгэмд төрж өсч, бусадтай адил цэцэрлэг яслиас эхлээд явсан бол өөр хэрэг.
Хүнийг зөв таньж, зөв үнэлнэ гэдэг амаргүй эд л дээ.
1 comment:
Post a Comment