Хичээлийн резюм (2011/04/14)

Хичээлийн агуулгыг татаж авахад зориулан түр тавив.

------------------------------------------
Менежмент ба байгууллага
2011 оны 4 дүгээр сар 14

F.W.Тейлорын шинжлэх ухаанч удидрлагын онол, H.Фэйорын удирдлагын процессын онол зэргийг тулгуур болгон 1920-иод оноос Америкт уламжлалт байгууллагын онол, удирдлагын менежментийн онолын үндэс тавигдсан.

Байгууллага бол өгөгдсөн нөхцөл байдал дунд тухайн компанийн зорилгыг биелүүлэх арга хэрэгсэл боөгөөд,
-үүрэг функц (function)
-ажил үүрэг (job)
-позиц (position)
-хариуцлага (responsibility)
-эрх мэдэл (authority)
-үр дүнгийн тайлагнал, хариуцлага (accountability)
эдгээрийн харилцан уялдаа бүхий систем юм гэж тодорхойлогддог.

Дээрх уламжлалт байгууллагын онолд бүтэц, функц талаас нь харж, дүгнэхэд хувь нэмэр оруулсан боловч, тухайн байгууллагыг бүрдүүлж буй хүмүүсийн хувь хүний онцлог, үнэлэмж зэргийг үл тоож, зөвхөн тодорхой түвшинд ажил гүйцэтгэх чадвартай “ажил үүргийг гүйцэтгэх нөөц” гэдэг талаас нь хязгаарлагдмал байдлаар харж байжээ.

Удирдлагын онолыг зөвхөн механик байдлаар буюу, хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэхийн тулд ямар траекториор хөдлөх нь оновчтой, ямар ямар функц гүйцэтгэлийг хаана байрлуулах шаардлагатай зэрэг хүнийг ердөө нэг ажлын машин, тоног төхөөрөмжийн нэг мэтээр авч үзэж, түүн дээр дүн шинжилгээ, гаргалгаа хийх аргачлал (approach) зонхилж байсан.

-Форд “Т” загварын хямд машинаа олноор үйлдвэрлэхэд хэрэглэсэн дамжлагын зарчмын жишээ.

Харвард их сургуулийн G.E.Мэйо (G.E.Mayo) болон F.J.Реслисбергер (Roethlisberger) нарын судалгааны групп нь Вестерн Электрикс компанийн үйлдвэрийн газарт ажиллах орчин болон ажлын үр дүнгийн уялдаа холбооны тухай судалгаа хийсний үр дүнд (1927-32 он) ажлын байранд албан ёсны бүтэц нэгжээс гадна, албан бус бүтэц, баг хамт олон байх нь ажлын үр дүнд томоохон үүрэг гүйцэтгэдэгийг олж тогтоосон байна. Мөн тэд ажиллагсадын сэтгэл санаа, урам зориг нийт ажлын үр дүнд хэрхэн ихээр нөлөөлж байгааг гаргажээ.
Ингэснээр “санал болгох систем”, “гомдол саналыг зохицуулах аргачлал”, “морал судалгаа”, харилцаа зэргийг компаниуд авч хэрэгжүүлж, ач холбогдол өгч эхэлсэн.

1950-60 аад оноос “Мотивацийн онол” анхаарлын төвд орж ирсэн.
Түүний цөм нь R.Ликерт (R.Likert) зэрэг Мичиган ИС-ийн судлаачид байлаа.
Нийгэм хөгжиж, хүний хүсэл сонирхол илүү өндөр түвшинд очих тусам байгууллагын сонирхол, хувь хүний сонирхол хоёрын зөрөө таарахад түвэгтэй болж ирдэг. Ажлын байр, ажил үүрэг өгөгдсөнөөр түүнд ажиллах хүчийг тавина гэдэг уламжлалт энгийн арга, ойлголт бус, хүний сонирхол, хүслийг харгалзан үзэж ажил үүргийн агуулгыг шинэчлэн найруулах шаардлагатай гэсэн үзэл юм. Үүнээс улбаалж, ажил үүргийг өргөтгөх арга, бие даан шийдвэр гаргах жижиг группын арга, лидершипийн онол зэрэгтэй холбоотой судалгаанууд явагдах болсон.

А.H.Масловын хүний хэрэгцээ, сонирхлын пирамид зураглал

Physiologycal Needs – хоол хүнс, нойр, бэлгийн зэрэг
Safety Needs –
Belongingness and Love Needs (нийгмийн хэрэгцээ)
Esteem Needs
Self-Actualization Needs


C.I. Бернард байгууллагыг “Нийтлэг зорилгыг биелүүлэхийн тулд хоёр болон түүнээс дээш хүний үйл ажиллагаа болон нөөц хүчин зүйлээ зориудын бодлоготойгоор нийлүүлж, уялдуулсан нэг систем” гэж тодорхойлжээ.

Ази болон европын ХН сонгох, ажилд тавих аргын ялгаа:
Америк, барууны арга: Тохирох хүнийг хайдаг
Япон, Азийн арга: Хүнийг тохирох газарт нь тавьдаг

Байгууллага ажиллахад юу хэрэгтэй вэ?
-Эрх мэдлийн урсгал (армийн генералын жишээ)
-Эрх мэдлийн дамжуулалт
-Монголд түгээмэл ажиглагддаг асуудал - нэг их олон дарга болчихдог, шийдвэр гуйвж дайвдаг, эсвэл шийдвэр гардаггүй. Ажилтнуудаас өөр өөр юм шаарддаг.

Эрх мэдэл
-Шат шатны шийдвэр
-Тойрох хуудас, цохолт.
Эрх мэдлийн хэт төвлөрөл: ТӨК-ийн жишээ болон хувийн компанийн жишээ

Шийдвэр гаргах 3 дамжлага (H.A.Саймон)
1. Боломжит бүх хувилбар буюу стратегийг жагсаах
2. Тус бүрээс гарч болох үр дүнг тодорхойлж, тооцох
3. Тэдгээр үр дүнг харьцуулан дүгнэх

Байгууллага доторх бүтэц нэгж янз бүр байдаг ч, бодитой эрх мэдэл төвлөрдөг газар нь, доорх хоёр эрх мэдэл хаана төвлөрч байгаагаас шалтгаалдаг:
Хүний нөөцийн эрх мэдэл
Төсвийн эрх мэдэл
Жишээ:
Үндэсний хөгжил шинэтгэлийн хорооны жишээ.
Орон нутгийн бие даасан байдал, түүний газар дээрх хэрэгжилт